ABD Savaş Bakanlığı, F-35 savaş uçağı modernizasyon programında yıllar süren maliyet artışları ve uygulama sorunları nedeniyle planlanan bütçenin aşılması ve beş yıllık gecikmenin ortaya çıkması üzerine, TR-3/Block 4 kapsamını daraltmayı planlıyor.
ABD Savaş Bakanlığı’nın F-35 Lightning II savaş uçaklarını TR-3/Block 4 standardına modernize etme programı, yıllar boyunca kesintisiz maliyet artışları ve uygulama sorunlarıyla gündemdeydi. Programın, planlanan bütçeyi 6 milyar ABD dolarından fazla aştığı belirtildi. Pentagon, maliyet ve takvim baskısını azaltmak için modernizasyon kapsamını daraltmayı ve düşürülmüş özelliklere sahip TR-3/Block 4 paketinin savaş uçaklarına kurulmasını planlıyor.
TR-3/Block 4 modernizasyonunun içeriği
Pentagon, F-35 savaş uçaklarının aviyonik paketini Block 4 standardına yükseltme programını yürütürken, uçağın Pratt & Whitney F135 motorlarının modernizasyonu için de yeni bir program başlatmaya hazırlanıyor.
Block 4 modernizasyonu; TR-3 (Tech Refresh 3) paketi kapsamında yeni aviyonik bileşenlerin ve güncellenmiş aviyonik yazılımın kurulmasını içeriyor. Bu kapsamda uçaklar; L3Harris üretimi yeni görev bilgisayarını, kokpit için yeni çok işlevli ekranı, modernize edilmiş Northrop Grumman AN/APG-85 radarı, NGDAS olarak bilinen geliştirilen AN/AAQ-37 elektro-optik sistemi ve BAE Systems AN/ASQ-239 elektronik harp sisteminin yeni bileşenlerini alacak.
GAO raporu: sınırlı ilerleme
ABD Sayıştayı’nın (GAO) eylül ayında yayımladığı raporda, hem aviyonik hem de motor modernizasyon programlarında sınırlı ilerleme kaydedildiği vurgulandı. TR-3 paketine sahip F-35 teslimatlarının en erken 2026’da başlayacağı ve bu uçakların tam aviyonik yazılımı almayacağı için muharebe kabiliyetlerinin başlangıçta sınırlı olacağı paylaşıldı.
Motor modernizasyon programında kullanılacak bileşenlerin üretiminin ise en erken 2031–2033 döneminde başlaması planlanıyor.
Yeni F-35 sözleşmesi ve maliyetler
F-35 Ortak Program Ofisi (JPO), geçtiğimiz aylarda Lockheed Martin ile 24,29 milyar dolar değerinde, Lot 18 ve 19 kapsamında toplam 296 adet F-35 tedariki için sözleşme imzaladı. İlk teslimatların 2026’da başlaması planlanıyor.
Tek bir F-35’in ortalama maliyetinin 82,4 milyon dolar olması bekleniyor. Motorun ayrı sözleşme ile tedarik edilmesi nedeniyle toplam maliyetin yaklaşık 20 milyon dolar arttığı bildirildi.
Motor sözleşmelerinin sonuçlandırılmasının altı ay geciktiği ve 2026 baharında tamamlanacağı ifade edildi.
Artan toplam program maliyeti
Pentagon, F-35 programının toplam geliştirme, test ve tedarik maliyetini 2001’de 233 milyar dolar olarak tahmin etmişti. Bu tahmin 2012’de 396 milyar dolara yükseldi. 2012’den bu yana maliyet tahminleri dört kez güncellendi.
Aralık 2023 verilerine göre toplam program maliyeti 485,2 milyar dolar seviyesine ulaştı.
TR-3/Block 4 kapsamının daraltılması
Block 4 aviyonik modernizasyon programının maliyetinin yedi yıl içinde 16,5 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Pentagon başlangıçta 2018–2024 mali yılları arasında modernizasyon için 10,6 milyar dolar harcanmasını planlamıştı.
TR-3/Block 4 gecikmelerinin, aviyonik yazılım sorunları ve donanım bileşenlerinin geç teslim edilmesinden kaynaklandığı ifade edildi. Ocak 2023’te TR-3 bileşenli bir F-35A’nın test uçuşları başlasa da yazılım kararsızlıkları nedeniyle testlerin yalnızca bir kısmı tamamlanabildi.
Geciken teslimatlar
Son yıllarda hem uçak hem de motor teslimatlarında ciddi gecikmeler yaşandı. 2023 yılında teslim edilen 98 adet uçağın yalnızca 9’u zamanında teslim edildi. 2024’te Pentagon’un kabul sürecini durdurması nedeniyle 110 adet uçak teslim edilememiş ve depolarda bekletilmişti.
Parça tedarik zinciri sorunları gecikmelerin ana gerekçesi olarak gösteriliyor. 2025 yılı başında Lockheed Martin’in üretimi tamamlamak için 4.000’den fazla parçayı beklediği, bunların 1.600’ünün TR-3/Block 4 için gerekli olduğu açıklanmıştı.
Motor modernizasyonunda gecikmeler
ECU programı 2023 Mart ayında başlatıldı. İlk tasarım incelemeleri 2024’te tamamlandı ancak geliştirme ve test takvimi henüz belirlenmedi. Yeni motorların üretiminin en erken 2031’de başlaması planlanıyor.
PTMU programı ise daha erken aşamada bulunuyor. 2024 sonunda seçenek analizi için 107 milyon dolarlık sözleşme imzalandı. Analizin 2026’da tamamlanması, geliştirme aşamasının ise en erken 2027’de başlaması öngörülüyor. Yeni bileşenlerin üretiminin ise en erken 2033’te başlaması planlanıyor.
Her iki programın geliştirme ve test aşamalarının toplam maliyetinin yaklaşık 4,5 milyar dolar olması bekleniyor.
Kaynak: SavunmaSanayiST.com / defence-industry
The post F-35 modernizasyonunda dev gecikme ve maliyet artışı first appeared on SavunmaSanayiST.
