Para, Para, Para!
ÖSYM Karikatür — Bülent Çelik
Başlıktaki soruyu sormamın elbette bir sebebi var. Bu hafta, yılın son Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavı (YDS) yapılacak. Ben de sınava girecek on binlerce kişiden biriyim.
Her yıl çok sayıda kişi akademik kadrolara atanmak, dil tazminatı almak ya da lisansüstü eğitime başvurmak için bu sınava hazırlanıyor. Böylesine önemli bir sınavın çıkmış sorularına ulaşmak sadece adaylar için değil, sistemin şeffaflığı açısından da büyük önem taşıyor. Ancak 2021’den bu yana sınav sorularının yalnızca %10’u kamuoyuyla paylaşılıyor. Üstelik sadece YDS değil; ALES, KPSS, DGS, YÖKDİL ve daha birçok sınavda da durum aynı.
İnsan merak ediyor, ÖSYM çıkmış sınav sorularının tamamını neden yayınlamıyor?
Olası Cevaplar
- Aynı soruları tekrar sorabilmek için (Mantıklı)
- Sorulara gelecek eleştirileri minimize etmek için (Bu da fena değil)
- Sorulardan para kazanabilmek için (Zaten sınava girenlerden yüklü miktarda para almıyor mu?)
Soruların tamamını bulma umuduyla araştırma yaparken bazı sitelerde 2024, 2025 tarihli sınav dökümanlarına rastladım. İlk başta doğru değildir diye düşünürken e-ticaret sitelerinde de “Tıpkı Basım Çıkmış Sorular” başlığıyla satılan kitapçıkları görünce durumu anladım. ÖSYM soruların telif hakkını yayınevlerine satıyordu. Emin olmak için aradığım bir yayınevi de telif konusunu teyit etti. Hatta geçtiğimiz yıllarda telif ücreti ödemeden soru çözüm videosu paylaşan birçok öğretmene de dava açılmış.
Bakış Açım
Soruların hiçbir şekilde paylaşılmaması bir tercih olabilir. Ancak kamu tarafından hazırlanan, kamu kaynaklarıyla finanse edilen sınavların sorularına erişimin yalnızca para yoluyla olması bana kalırsa bilgi edinme hakkının ihlalidir, bir suçtur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 74. maddesi ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, vatandaşların bu tür bilgilere erişme hakkını açıkça güvence altına alır. Üstelik bu durum, eğitimde fırsat eşitliği ilkesini ve kamu hizmetlerinde eşitlik ilkesini de zedeler.
Konuyla ilgili ÖSYM’nin yakın tarihli bir duyurusuna rastlamadım ancak 2013 yılında yayınlanan bir açıklamada aşağıdaki detaylar yer alıyor:
2 Ağustos 2013 tarihli ve 28726 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6495 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 33 üncü maddesi* ile 53 üncü maddesi birinci fıkrası (ç) bendi gereğince ÖSYM tarafından uygulanan sınavlara ait soru ve cevaplar 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamı dışına çıkarılmış böylece soru havuzunun oluşturulması ile soruların gizliliği ve bilimsel ölçme değerlerinin korunması adına önemli bir gelişme daha yaşanmıştır.
Kılıfına uydurmak için kanunu değiştirmişler. Dedikleri gibi soru havuzu oluşturmak ve gizlilik sağlamak istiyorlarsa neden satıyorlar?
Ayrıca, 2013 yılında verilen karar gerçekten de soruların %10'unun yayınlanması ve telif hakkının satılmamasını içeriyor. Soruları yayımlamak isteyen yayınevleri de telif hakkı ödemeden bu %10'luk kısmı kullanabiliyor.
… 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında bedelli veya bedelsiz olarak telif hakkı devri yapılmayacak, başka bir yolla da yayımlanmasına izin verilmeyecektir.
ÖSYM’nin internet sitesinden yayımlanan “Temel Soru Kitapçığı”(yani soruların %10'u) basın yayın organları tarafından, telif hakları ÖSYM’de saklı kalmak kaydıyla, her hangi bir telif hakkı bedeli ödenmeksizin kullanılabilecektir.
Peki şimdi ne değişti? Para, para, para!
Buket
ÖSYM Çıkmış Sınav Sorularını Neden Yayınlamıyor? was originally published in Türkçe Yayın on Medium, where people are continuing the conversation by highlighting and responding to this story.
